مراحل حسابداری
فرایند حسابداری دارای چهار مرحله به شرح زیر می باشد:
· ثبت فعالیتهای مالی
· طبقه بندی اقلام ثبت شده
· خلاصه کردن اقلام در قالب اعداد قابل سنجش به پول
· تفسیر نتایج حاصله از بررسی اقلام خلاصه شده
انواع حسابداری
حسابداری خود به رشته های مجزا و تخصصی تقسیم می شود که این رشته ها عبارتند از :
· حسابداری مالی(عمومی)
· حسابداری دولتی
· حسابداری صنعتی (قیمت تمام شده)
· حسابداری مالیاتی
· حسابداری بودجه ای
· حسابرسی
· حسابداری موسسات غیر انتفاعی
· حسابداری اجتماعی
مفروضات حسابداری
باید دانست که مفاهیم حسابداری مفروضاتی هستند که مبنای صورتهای مالی و سایر اصول حسابداری می باشند و به چهار دسته به شرح زیر طبقه بندی می گردند:
· فرض داشتن شخصیت حقوقی جداگانه
· فرض تداوم فعالیتهای مالی
· فرض وجود واحد اندازه گیری
· فرض دوره مالی
اصول حسابداری
اصول حسابداری به شش دسته کلی تقسیم می شوند :
· اصل قیمت تمام شده
· اصل وضع هزینه های همان دوره از درآمد همان دوره
· اصل افشای حقایق
· اصل قابل اعتماد بودن
· اصل قابلیت مقایسه
· اصل ثبات رویه
حسابداری میانه
حسابداری محصول نیاز انسان به حسابگری و استفاده از اطلاعات برای
ارزیابی وقایع گذشته و پیش بینی آینده است.
بنابراین در هر زمان کارکرد حسابداری باید متناسب با
محیط اقتصادی، قانونی، اجتماعی و سیاسی تعریف و مرزهای آن مشخص شود.
از این رو حسابداری را می توان به عنوان
دانشی تعریف کرد که هدف آن ارائه اطلاعات، اساسا
اطلاعات مالی درباره یک واحد اقتصادی و اجزای آن به استفاده کنندگان
برون سازمانی و درون سازمانی
برای تسهیل تصمیم گیریهای اقتصادی و پاسخگویی است.
متون آموزشی دانشگاهی در
حوزه حسابداری مالی عموما مبتنی بر استانداردهای حسابداری آمریکاست. در صورتی که باید موارد مغایرت این متون با
استانداردهای حسابداری ملی اصلاح شود تا
متون مناسب برای حسابداری مالی در داخل کشور دراختیار دانشجویان قرار گیرد.
حسابداری میانه برمبنای استانداردهای حسابداری ملی نخستین جلد از مجموعه ای است که باتوجه به سرفصلهای موردنیاز دانشگاهها برای دروس حسابداری میانه 1 و 2 تهیه شده تا این مشکل موجود در متون درسی تا حدودی مرتفع شود.
حسابداری
هدف :
حسابداری یک سیستم است که در آن فرآیند جمع‌آوری، طبقه‌بندی ، ثبت، خلاصه کردن اطلاعات و تهیه گزارشهای مالی و صورتهای حسابداری در شکل‌ها و مدلهای خاص انجام می‌گیرد. تا افراد ذی‌نفع درون سازمانی مثل مدیران سازمان و یا برون‌سازمانی مثل بانکها، مجمع عمومی سازمان مورد نظر و یا مقامات مالیاتی بتوانند از این اطلاعات استفاده کنند. به همین دلیل فردی که تحصیلات دانشگاهی ندارد، بیشتر دفتردار است تا حسابدار. چرا که گزارشهای این دسته از افراد مطابق استاندارد نیست و پردازش کافی نمی‌شود و بیشتر تراز حسابها می‌باشد. برای مثال یک حسابدار تجربی نمی‌تواند براحتی بین دارایی کوتاه مدت و بلند مدت تفاوت قائل شود و یا نمی‌داند که چگونه باید معاملات ارزی را در دفاتر ثبت کرد.
حسابداری به عنوان یک نظام پردازش اطلاعات، داده‌های خام مالی را دریافت نموده، آنها را به نظم در می‌آورد.
محصول نهایی نظام حسابداری گزارش‌ها و صورتهای مالی است که مبنای تصمیم‌گیری اشخاص ذی‌نفع (مدیران ، سرمایه‌گذاران ، دولت و ...) قرار می‌گیرد.
ماهیت :
یک حسابدار متخصص، در آینده میتواند مدیر مالی یک سازمان یا شرکت گردد یعنی میتواند به مدیریت یک شرکت ایده بدهد که منابع موجودش را در چه راههایی سرمایه‌گذاری نماید تا استفاده بهینه کند و یا اگر شرکت به منابع مالی جدید نیاز داشت یک مدیر مالی بر اساس دانش آکادمیک خود میتواند بگوید که از چه طریقی باید تامین مالی کرد. و مجموع این فعالیتها خارج از توانایی یک حسابدار تجربی است.
«حسابداری یک سیستم اطلاعاتی است که با فراهم‌کردن اطلاعات لازم کمک می‌کند تا سرمایه‌گذارها، اعتبار دهندگان، مدیران و دولت نسبت به مسائل اقتصادی بهتر بتوانند، تصمیم بگیرند. برای مثال اگر شخصی بخواهد در یک شرکتی سرمایه‌گذاری کند، تمایل دارد که وضعیت مالی آن شرکت و یا نتایج عملیات آن شرکت را در طی سالهای قبل بداند. موضوعاتی که به صورت گزارشهای مالی توسط حسابداران تهیه می‌شود.
«حسابداری به منظور جوابگویی به نیازهای انسان به وجود آمده است. به همین دلیل با گذشت زمان و به موازات گسترش فعالیتهای اقتصادی و افزایش پیچیدگی آن ، هدفها و روشهای حسابداری برای جوابگویی به نیازهای اطلاعاتی، توسعه یافته است. چرا که اشخاص، شرکتها و دولت برای تصمیم‌گیری در مورد توزیع مناسب منابع مالی نیاز به اطلاعاتی قابل اتکا دارند که این اطلاعات را به یاری حسابداری می‌توان به دست آورد. از سوی دیگر انجام سرمایه‌گذاری یکی از مواد ضروری و اساسی در فرآیند رشد و توسعه اقتصادی کشور است و سرمایه‌گذاران نیز از بعد عرضه سرمایه، تا حد امکان سعی دارند منابع مالی خودرا به سویی سوق دهند که کمترین ریسک و بیشترین بازده را داشته باشد. یعنی به دنبال برآورد ریسک سرمایهگذاریها خواهند بود. این در حالی است که یکی از مبانی اساسی برای محاسبه ریسک بازار شرکتها ، استفاده از اطلاعات تولید شده توسط سیستم حسابدای است.
رشته حسابداری از جمله رشته‌هایی است که از داوطلبان هر سه گروه آزمایشی ریاضی و فنی ، علوم تجربی و علوم انسانی دانشجو می‌پذیرد.
آینده شغلی ، بازار کار ، درآمد:
به نظر می‌رسد فارغ‌التحصیلان دوره‌های تحصیلات تکمیلی این رشته، آمادگی و پختگی بیشتری برای حضور در بازار کار دارند.
نتیجه یکی از تحقیقات دانشگاه «کلمبیا» مبنی بر این بود که از از دهه 70 به بعد همه شرکتهای موفق، شرکتهایی بوده‌اند که مدیر آنها تحصیلات مالی داشته است. چون از این دهه به بعد اطلاعات نقش مهمی پیدا کرده است و مهمترین اطلاعات نیز، اطلاعات مالی است که تاثیر بسیاری در تصمیم‌گیری روسای شرکتها دارد.
«فرصت‌های شغلی یک حسابدار بسیار گسترده است و از پایین‌ترین سطح تا بالاترین سطح را در بر می‌گیرد. و با وجود این که در دانشگاههای مختلف کشور اعم از دولتی، غیرانتفاعی و آزاد، دانشجویان بسیاری در رشته حسابداری تدریس می‌کنند اما تعداد فارغ‌التحصیلان بیکار این رشته از بیشتر رشته‌ها کمتر است. چون از یک موسسه کوچک گرفته تا بزرگترین کارخانه‌های کشور حداقل برای تهیه اظهارنامه مالیاتی به حسابدار نیازمند هستند.
همچنین دانش حسابداری در بخش مالیات کاربرد وسیعی دارد. چون محاسبه سود به یاری حسابداری امکان‌پذیر است و تعیین مقدار سود نیز مبنای محاسبه مالیات شرکتها اعم از دولتی و خصوصی می‌باشد.
فارغ‌التحصیلان این رشته پس از اتمام تحصیل می‌توانند در سطوح مختلف و شاخه‌های متفاوت عهده‌دار انجام امور مالی گردند که شرح آن چنین است:
الف) حسابداری
فارغ‌التحصیلان می‌توانند در کلیه موسسات و واحدهای تجاری، اعم از دولتی یا خصوصی به عنوان حسابدار در شاخه‌های زیر مشغول کار شوند:
حسابداری مالی: در کلیه شرکتها و موسسات تجاری و غیرانتفاعی.
حسابداری صنعتی : در کلیه واحدهای صنعتی و شرکتهای تولیدی.
حسابداری دولتی : در کلیه سازمانها و ادارات دولتی به عنوان حسابدار یا عامل ذیحساب.
حسابداری مالیاتی : در ادارات دارایی.
حسابداری بیمه : در موسسات بیمه .
حسابداری بانکها : در شعبه‌ها و سرپرستی بانکها .
حسابداران پس از مدتی اشتغال به کار حسابداری می‌توانند در سمت مدیریت مالی واحدهای تجاری ، ایفای نقش نمایند.
ب ) حسابرسی
فارغ‌التحصیلان رشته حسابداری قادرند با توجه به شاخه‌های حسابداری در بند الف در حرفه حسابرسی شاغل شوند. شاغلان حرفه حسابرسی در یک تقسیم‌بندی کلی به دو گروه اصلی تفکیک می‌شوند :
حسابرسان داخلی : این گروه از حسابرسان ، کارمند واحد مورد رسیدگی هستند، و در واقع رابط میان هیات مدیره و شرکت بوده و گزارش رسیدگی خود را به طور هفتگی، ماهانه یا سالانه به مدیرعامل و هیات مدیره ارائه میدهند . این گروه از حسابرسان عملیات داخل واحد تجاری را رسیدگی می‌کنند.
حسابرسان مستقل: این گروه از حسابرسان، افرادی هستند که در موسسات حسابرسی مشغول کار هستند و بر اساس قرارداد میان شرکتها یا سازمانها با این موسسات، عملیات حسابداری و مالی واحد تجاری را بر اساس اصول و موازین حسابداری مورد رسیدگی قرار میدهند و گزارش خود را به مجمع عمومی صاحبان سهام ارائه می‌کنند. در واقع حسابرسان مستقل رابط میان صاحبان شرکت و هیات مدیره شرکت می‌باشند.
در حال حاضر در ایران ، سازمان حسابرسی به عنوان یک سازمان دولتی ، بزرگترین موسسه حسابرسی است و در کنار آن سایر موسسات حسابرسی دولتی و خصوصی مشغول فعالیت می‌باشند.
توانایی‌های مورد نیاز و قابل توصیه:
داشتن شم ریاضی در رشته حسابداری از اهمیت بسیاری برخوردار است. به همین دلیل دانش‌آموزان رشته ریاضی در این رشته موفقتر هستند. البته این بدان معنا نیست که دانش‌آموزان رشته علوم انسانی قادر به ادامه تحصیل در رشته حسابداری نیستند بلکه باید تلاش کنند تا از دانش ریاضی خوب و یا حداقل متوسطی برخوردار باشند.
همچنین یک حسابدار باید بتواند بخوبی گزارش کارهای خود را ارائه دهد. بنابراین باید در ادبیات فارسی مسلط بوده و نگارش خوبی داشته باشد. این ویژگی بخصوص در سطوح بالاتر این رشته یعنی حسابرسی و مدیریت مالی اهمیت بسیاری دارد.
در آزمون هر سه گروه آزمایشی درس ریاضی به عنوان مهمترین درس این رشته ضریب 4 دارد.
دانشجوی حسابداری باید صادق و رازدار باشد چون در آینده تمام اسناد و مدارک یک سازمان را در اختیار دارد و اگر فرد رازدار و در کل با اخلاقی نباشد لطمات زیادی به آن شرکت و در نهایت به جامعه وارد می‌آورد. این مساله بخصوص در حسابرسی اهمیت بیشتری دارد زیرا اگر یک حسابرس که وظیفه بررسی گزارشات مالی یک سازمان و تایید صحت و سقم آن را بر عهده دارد، درستکار نبوده و یا شهامت ابراز مشکلات را نداشته باشد، میتواند به نابسامانی‌های اداری و مالی یک جامعه دامن بزند.
و بالاخره یک حسابدار برای موفقیت در این دنیای پر از رقابت و تغییر و تحول باید خلاق، مبتکر، صبور و منضبط باشد.
علاقه به امور مالی و تجزیه و تحلیل‌های آن، عامل موفقیت دانشجوی حسابداری است.
وضعیت ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر:
تا مقطع دکترا امکان ادامه تحصیل وجود دارد.
نظر یک فارغ‌التحصیل مشغول به کار در این رشته :
دانشجوی این رشته باید تحمل ساعتها کار در پشت یک میز و صندلی و سرو کار داشتن با اعداد و ارقام را داشته باشد. همچنین باید دقیق و منظم باشد تا در جمع‌بندی اعداد و ارقام دچار مشکل نگردد.»
وضعیت نیاز کشور به این رشته در حال حاضر:
آموزش حسابداران و شرکت موثر آنها در فراهم‌آوری اطلاعات مالی دقیق و قابل اعتماد، و تجزیه و تحلیل این اطلاعات برای توسعه پایدار در کشور در حال توسعه‌ای مانند ایران اهمیت فراوانی دارد. چرا که وجود اطلاعات دقیق، اعتماد برانگیز، بموقع و مربوط به فعالیتهای اقتصادی، نه تنها لازم بلکه حیاتی است. علاوه بر این اطلاعات مالی حاصل از فعالیتهای اقتصادی که بوسیله نظام‌های حسابداری گزارش می‌شود، میتواند از انحراف مسیر پیش‌بینی شده ، اتلاف منابع اقتصادی و اخلال در برنامه‌های توسعه اقتصادی جلوگیری کند.
دکتر ثقفی نیز در این باره می‌گوید:« چون این رشته فقط به کلاس و معلم نیاز دارد متاسفانه در سالهای اخیر، بسیاری از شهرهای دورافتاده که حتی یک حسابدار مجرب و متخصص ندارد، رشته حسابداری را با استفاده از اساتید کم‌تجربه دائر کرده است و در نتیجه فارغ‌التحصیلان دانشگاههای فوق حسابدارانی ناکارآمد هستند که نمی‌توانند، جذب بازار کار شوند. البته آنچه گفته شد شامل حال فارغ‌التحصیلان توانمند این رشته نمی‌شود چون هر فرد سرمایه‌گذار و هر موسسه اعتباری برای سرمایه‌گذاری یا اعتبار دادن به حسابدار نیاز دارد. »
نکات تکمیلی :
چند سال پیش وقتی که آقای . ت ریاست یکی از کارخانه‌های ایران را بر عهده گرفت با اخم‌های در هم و چهره‌های عبوس کارگرانی روبرو شد که 6 ماه بود حقوق نگرفته بودند و امید چندانی نیز به رئیس جدید نداشتند. اما رئیس جدید که فارغ‌التحصیل رشته حسابداری بود با مدیریت قوی و درست خویش نه تنها کارخانه مورد نظر را از ورشکستگی نجات داد بلکه امروزه این کارخانه یکی از بهترین کارخانه‌های کشور است که محصولات آن به خارج از کشور صادر میگردد و در حال حاضر نیز نحوه کار رئیس یاد شده به عنوان یک شیوه نوین در دانشگاهها تدریس می‌شود.
حسابداری سرمایه‌گذاری دراوراق بهادار
در دنیای امروزکه هر روز شکل تازه ای از ارتباطات اقتصادی به وجود می‌آید وافراد و شرکتها و مؤسسات با یکدیگر در ارتباط می‌باشند وتغییرات و تأثیرات مالی آنها بر یکدیگر تأثیر دارد و روز به روز این فعالیتها پیچیده‌تر می‌شود این عوامل باعث می‌شود که نقش حسابداری به عنوان فراهم کنندگان اطلاعات مالی با استفاده از استاندارهای حسابداری برای استفاده کنندگان بیشتر مشخص گردد. یکی ازمباحثی که در سالهای اخیر(حداقل در زمینه حسابداری آن) مورد توجه بوده است بحث سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار (سهام واوراق قرضه) می‌باشد به همین دلیل بر آنیم تاخلاصه‌ای از چگونگی و طبقه بندی ثبت و گزارشگری آنها را تشریح کنیم.
حسابداری سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار با انتشار استاندارد شماره ی 115 کمیته استاندارد های حسابداری مالی (FASB) درماه مه 1933 تحت عنوان سرمایه‌گذاری در اوراق قرضه و سهام، به طور قابل ملاحظه ای در نحوه‌ی ثبت و نگهداری وگزارشگری آنها تغییر ایجاد کرده است.
سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار
اولاً به دلیل اینکه وجه نقد مازاد شرکتها عاطل نگه داشته نشود وشرکتها بتواننداز مازاد وجوه خود بازدهی به دست آورند، ثانیاً با سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار سایر شرکتها به خصوص در اوراق بهاداری که بیانگر حق مالکیت است نفوذ مؤثر وکنترل بر شرکت سرمایه‌پذیر پیدا کرده و به طور مستقیم توان سود‌آوری شرکت را افزایش میدهند،سرمایه‌گذاری به این نحوه گسترش داشته است.
حال که با خلاصه‌ای از دلایل سرمایهگذاریها آشنا شدیم بحث را پیرامون طبقه بندی و نحوه ثبت وگزارشگری سرمایهگذاریها به طور خلاصه ادامه می دهیم.
الف) سرمایه‌گذاری در اوراق قابل داد و ستد: یعنی سرمایه‌گذاریهایی‌که با قصد خرید‌وفروش آنها و برخورداری از تغییر قیمتها درکوتاه مدت حاصل می شود.
ب) سرمایه‌گذاری در اوراق قابل بهادار آماده فروش: سرمایه‌گذاریهای اوراق بهادار قابل داد و ستد و نه در اوراق قرضه که تا سررسید نگهداری می شود جای دارد.
ج) اوراق قرضه که تا سررسید نگهداری می شود: سرمایه‌گذاری در اوراق قرضه‌ای که مدیریت قصد‌داردآنها را تا سررسید نگهداری کند.
نحوه حسابداری سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار
در حسابداری سرمایهگذاریها بایستی ابتدا نوع سرمایه‌گذاری مشخص گردد. یعنی اینکه آیا سرمایه‌گذاری در سهام صورت گرفته است یا در اوراق قرضه ؟
الف) با فرض اینکه سرمایه‌گذاری در اوراق قرضه صورت گرفته باشد:
1) اگر سرمایه‌گذاری در اوراق قرضه صورت گرفته باشد بایستی قصد مدیریت از سرمایه‌گذاری مشخص شود یعنی آیا سرمایه‌گذاری تا سررسید نگهداری
می شود؟ در صورت مثبت بودن جواب سرمایه‌گذاری تحت عنوان سرمایه‌گذاری تا سررسید طبقه بندی میگردد و روش حسابداری آن روش بهای تمام شده (بهای تمام شده سرمایه‌گذاری شامل: قیمت خرید، حق الزحمه کارگزار، مالیات نقل و انتقال و سایر مخارجی که برای تحصیل سرمایه‌گذاری صرف می شود ) با استهلاک کسر یا صرف می‌باشد.
2) اگر سرمایه‌گذاری از نوع اوراق قرضه قابل داد و ستد باشد در زمان خریدسرمایه‌گذاری به بهای تمام شده ثبت میگردد و در پایان دوره مالی به ارزش متعارف(معرف مبلغی است که میتواند بر اساس آن اوراق بهادار را در معامله‌ای حقیقی و بی‌شبهه بین خریدار و فروشنده مایل و آگاه مبادله کرد) تعدیل گردیده وسود(زیان) حاصل از نگهداشت سرمایه‌گذاری شناسایی و به حساب سود و (زیان) منتقل کرد.
3) اگر سرمایه‌گذاری به عنوان اوراق قرضه‌ی آماده فروش طبقه بندی گردد در زمان خرید به بهای تمام شده ثبت میگردد و در پایان دوره مالی به ارزش متعارف تبدیل میگردد. و سود و زیان حاصل از نگهداشت سرمایه‌گذاری به عنوان یکی از اقلام حقوق صاحبان سهام گزارش می‌شود.
ب) حال اگر سرمایه‌گذاری درسهام صورت گرفته باشد در این صورت با توجه به درصد مالکیت روش حسابداری آنها متفاوت خواهد بود.
1) در صورتی که شرکت سرمایه‌گذاری مالکیت بیش از 50% سهام دارای حق رأی شرکت سرمایه‌پذیر را به دست آورد در این صورت بر شرکت سرمایه پذیرکنترل خواهدداشت و روش حسابداری آنها روش ارزش ویژه همراه با تهیه صورتهای مالی تلفیقی است.
2)در صورتیکه شرکت سرمایه گذار مالک 20 تا50 درصد سهام حق رأی شرکت سرمایه پذیر باشد، اصطلاحاً می‌گویندکه شرکت سرمایه‌گذار نفوذ مؤثر بر شرکت سرمایه‌پذیر دارد و روش حسابداری آن روش ارزش ویژه است.
3) حال اگر شرکت سرمایه گذار مالک 20% از سهام حق رأی شرکت سرمایه پذیر باشد دو حالت پیش می‌آید:
حالت اول: اگر ارزش متعارف سهام به سهولت قابل تغییر نباشد از روش بهای تمام شده استفاده می‌کنیم.
حالت دوم: در صورتیکه ارزش متعارف قابل تغییر باشد از روش ارزش متعارف استفاده خواهیم کرد و سود(زیان) حاصل از نگهداشت سرمایهگذاریها را در پایان دوره مالی مشخص وبا توجه به طبقه بندی (سرمایه‌گذاری در سهام قابل داد و ستد و سهام آماده فروش) در سود وزیان و یا به عنوان یکی از اقلام حقوق صاحبان سهام آورده می‌شود.
نکته قابل توجه این است که تمام سرمایهگذاریها در اوراق بهادار خرید به بهای‌تمام شده ثبت می شوند و تغییرات و تعدیلات بعد از زمان خریدصورت می‌گیرد.
